1. Nguồn gốc và khởi đầu (1929)
Bảo tàng Lịch sử Việt Nam ban đầu được thành lập vào năm 1929, dưới thời Pháp thuộc, với tên gọi là "Musée Blanchard de la Brosse" nhằm tôn vinh vị Toàn quyền Đông Dương thời bấy giờ. Đây là một trong những bảo tàng đầu tiên ở Sài Gòn và được xây dựng với mục đích trưng bày các hiện vật văn hóa, lịch sử của vùng đất Nam Kỳ và Đông Dương.
2. Quá trình phát triển và đổi tên (1956)
Sau năm 1954, chính quyền Việt Nam Cộng Hòa tiếp quản và đổi tên bảo tàng thành "Viện Bảo tàng Quốc gia Việt Nam." Dưới thời kỳ này, bảo tàng tiếp tục sưu tầm và trưng bày thêm nhiều hiện vật về văn hóa, lịch sử của các triều đại phong kiến Việt Nam và các nền văn minh cổ đại trong khu vực.
3. Giai đoạn sau năm 1975
Sau khi đất nước thống nhất vào năm 1975, bảo tàng được chính quyền mới tiếp quản và chính thức đổi tên thành "Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – Thành phố Hồ Chí Minh" vào năm 1979. Bảo tàng tập trung vào việc sưu tầm, lưu trữ và trưng bày các hiện vật, tư liệu liên quan đến lịch sử Việt Nam từ thời tiền sử cho đến hết triều Nguyễn (1945).
4. Kiến trúc và các bộ sưu tập
Kiến trúc của bảo tàng mang đậm phong cách Đông Dương, kết hợp giữa nét truyền thống Á Đông và kiểu kiến trúc Pháp cổ điển. Bảo tàng có diện tích rộng lớn, với hai khu vực trưng bày chính. Phần trưng bày bao gồm hơn 30.000 hiện vật và tư liệu, được chia thành các chủ đề khác nhau như: văn hóa Đông Sơn, văn hóa Óc Eo, các triều đại phong kiến Việt Nam, và văn hóa Chăm.
Một trong những điểm nhấn của bảo tàng là các hiện vật như tượng Phật Dâu (thế kỷ 2), bảo vật quốc gia "Trống đồng Đông Sơn," và những hiện vật khảo cổ quý giá từ các nền văn hóa cổ như Sa Huỳnh, Phùng Nguyên.
5. Vai trò và ý nghĩa hiện tại
Bảo tàng Lịch sử Việt Nam không chỉ là một điểm tham quan quan trọng của thành phố mà còn là một trung tâm nghiên cứu, giáo dục lịch sử và văn hóa Việt Nam. Bảo tàng thường xuyên tổ chức các triển lãm chuyên đề, hội thảo và chương trình giáo dục dành cho học sinh, sinh viên và công chúng.
6. Bảo tàng Lịch sử Việt Nam ngày nay
Hiện nay, bảo tàng tiếp tục là điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa Việt Nam. Với không gian trưng bày phong phú và hiện đại, bảo tàng không chỉ thu hút du khách trong nước mà còn cả quốc tế. Ngoài các hiện vật lịch sử, bảo tàng còn có khu vực dành riêng để giới thiệu về các nền văn hóa khác nhau của Việt Nam, từ vùng núi phía Bắc, đồng bằng sông Cửu Long, đến vùng cao nguyên Trung Bộ.
Bảo tàng Lịch sử Việt Nam là một di sản quý giá, góp phần bảo tồn và giới thiệu văn hóa, lịch sử phong phú của đất nước, đồng thời là biểu tượng về sự phát triển văn hóa của Thành phố Hồ Chí Minh qua nhiều thời kỳ.
