.jpg)
Một tấm ảnh, cả một lát cắt xã hội
Giữa con phố nhỏ tại quận Gò Vấp, TP.HCM, một tiệm tạp hóa mang bảng hiệu "iWater – Giao nước tận nhà" vẫn ngày ngày mở cửa. Bên ngoài, vài chiếc xe máy dựng nghiêng, bên trong, những kệ hàng chất đầy nước suối, dầu ăn, bánh kẹo, nhu yếu phẩm… Không phần mềm, không máy tính, không hóa đơn in sẵn. Mọi thứ được quản lý bằng… trí nhớ và cuốn sổ tay đã cũ.
Người chủ tiệm ấy không hề nghĩ rằng một ngày nào đó, việc bán một chai nước hay vài gói mì lại cần phải… xuất hóa đơn điện tử.
Một cú sốc mang tên “số hóa bắt buộc”
Nhiều người kinh doanh nhỏ đang cảm thấy mình bị đẩy vào guồng xoáy công nghệ mà họ chưa kịp hiểu, chưa kịp chuẩn bị:
“Tôi chỉ bán lặt vặt vài trăm nghìn mỗi ngày, giờ bắt mua máy in, dùng phần mềm, rồi còn phải kê khai thuế thì lời lãi đâu nữa?”“Điện thoại cảm ứng còn không rành, nói gì đến đăng nhập cổng thuế quốc gia!”
Những phản ứng ấy không phải vì họ cố tình chống đối, mà là nỗi sợ bị bỏ lại phía sau trong một xã hội số hóa quá nhanh, quá mạnh.
Chúng tôi không trốn tránh nghĩa vụ, chỉ xin đừng bị lãng quên
Hầu hết hộ kinh doanh đều hiểu rằng: thuế là nghĩa vụ công dân, là nền tảng tài chính của quốc gia. Họ cũng không phản đối việc quản lý minh bạch, hiện đại hóa ngành thuế.
Nhưng họ cần:
Một thời gian thích nghi thực sự.Một phương án chuyển đổi số phù hợp với năng lực của người lao động chân tay.
Một chính sách mềm dẻo hơn cho nhóm mưu sinh, chứ không kinh doanh theo kiểu doanh nghiệp.
Giáo dục thuế — Đã đến lúc phải bắt đầu từ ghế nhà trường
Nếu hơn 5 triệu hộ kinh doanh hôm nay không biết cách xuất hóa đơn, không hiểu bản chất thuế, không phân biệt được "thuế thu nhập" với "thuế giá trị gia tăng" — thì vấn đề không nằm ở họ. Vấn đề nằm ở chỗ: chúng ta đã bỏ quên giáo dục tài chính căn bản quá lâu.
Có lẽ, nếu mỗi đứa trẻ từ tiểu học đã được dạy rằng "thuế là khoản tiền mọi người góp lại để xây trường học, bệnh viện, đường sá", thì khi lớn lên, các em sẽ không thấy thuế là gánh nặng — mà là trách nhiệm.
Giải pháp nào cho hôm nay?
Chính sách cần chia nhóm hộ kinh doanh:Không thể áp dụng cùng tiêu chí với quán cà phê nhỏ và cửa hàng đại lý lớn.
Hộ mưu sinh có thể được miễn giảm hoặc hỗ trợ thiết bị và phần mềm trong giai đoạn đầu.
Xây dựng nền tảng công nghệ “vì người dân” chứ không “cho người dân”:
Giao diện đơn giản, không yêu cầu kỹ năng máy tính cao.
Có đội ngũ hướng dẫn tận nơi, không chỉ online.
Tạo chính sách thuế đồng hành thay vì kiểm soát cứng nhắc:
Cần có giai đoạn “tuyên truyền – hướng dẫn – hỗ trợ” kéo dài ít nhất 1–2 năm, rồi mới tiến tới chế tài thực thi.
Kết lại – một lời nhắn gửi từ những người đang gồng gánh cuộc sống
“Chúng tôi không ngại làm, chỉ mong được hiểu và đồng hành đúng cách.”
Trong dòng chảy phát triển của xã hội số, những hộ kinh doanh nhỏ như tiệm tạp hóa đầu hẻm vẫn đang là tế bào kinh tế cấp cơ sở, âm thầm góp phần ổn định đời sống đô thị.
Xin đừng để họ lạc lõng giữa những con số, hóa đơn, phần mềm và thuật ngữ xa lạ.
Vì nếu họ không thể mưu sinh một cách bền vững, thì sự phát triển kia cũng trở nên méo mó và bất toàn.
