1. Thời kỳ thuộc địa Pháp (1859 - 1945)
- Sau khi Pháp chiếm đóng Sài Gòn vào năm 1859, khu vực Quận 3 ngày nay được quy hoạch và phát triển theo kiểu mẫu đô thị phương Tây, với các đường phố được phân chia rõ ràng, song song và vuông góc.
- Đây là khu vực dành cho tầng lớp trung lưu và thượng lưu người Pháp và một số gia đình người Việt giàu có sinh sống. Nhiều dinh thự, biệt thự lớn được xây dựng trong giai đoạn này, vẫn còn tồn tại đến ngày nay.
- Quận 3 cũng là nơi đặt trụ sở của nhiều cơ quan hành chính và quân sự của chính quyền thuộc địa.
2. Giai đoạn Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975)
- Trong giai đoạn này, Quận 3 tiếp tục là một khu vực trọng điểm về hành chính và kinh tế. Các đường phố nổi tiếng như đường Lê Văn Duyệt (nay là đường Cách Mạng Tháng Tám), đường Trương Minh Giảng (nay là đường Lê Văn Sỹ) đều là những tuyến đường quan trọng và sầm uất.
- Quận 3 cũng là nơi tập trung nhiều trường học nổi tiếng, cơ sở tôn giáo và các trụ sở cơ quan chính quyền.
3. Sau năm 1975
- Sau khi đất nước thống nhất vào năm 1975, Quận 3 trở thành một phần trong hệ thống hành chính của Thành phố Hồ Chí Minh. Nhiều cơ quan chính quyền và các tổ chức lớn tiếp tục được đặt tại khu vực này.
- Quận 3 còn nổi tiếng với các công trình văn hóa và di tích lịch sử như Nhà thờ Tân Định, Chùa Xá Lợi, Chùa Vĩnh Nghiêm, các bảo tàng và cơ sở tôn giáo khác.
4. Hiện đại hóa và phát triển (từ thập niên 1990 đến nay)
- Trong quá trình đô thị hóa và hiện đại hóa, Quận 3 đã chứng kiến sự phát triển về hạ tầng, dịch vụ và thương mại. Các con đường như Nguyễn Đình Chiểu, Lý Chính Thắng, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Võ Văn Tần, Pasteur đều trở thành các trục đường sầm uất với nhiều cửa hàng, văn phòng và nhà hàng.
- Bên cạnh đó, khu vực này vẫn giữ được nhiều công trình kiến trúc mang dấu ấn lịch sử, tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.
5. Vai trò hiện nay
- Quận 3 hiện là một trong những quận có giá trị bất động sản cao nhất thành phố, với sự phát triển cân bằng giữa khu vực dân cư, thương mại và dịch vụ.
- Quận cũng là trung tâm văn hóa và giáo dục với nhiều trường học, viện nghiên cứu và cơ sở tôn giáo nổi tiếng, đồng thời là nơi diễn ra nhiều sự kiện văn hóa và nghệ thuật.
Như vậy, Quận 3 với vị trí chiến lược và lịch sử phong phú đã trở thành một trong những khu vực phát triển năng động và có tầm ảnh hưởng lớn tại Thành phố Hồ Chí Minh.
