1. Giai đoạn trước thời Pháp thuộc
- Trước khi thực dân Pháp chiếm đóng, khu vực Quận 4 hiện nay là vùng đất thấp, bùn lầy, nằm dọc các con kênh lớn như kênh Bến Nghé, kênh Tàu Hủ. Người dân chủ yếu sống bằng nghề chài lưới, buôn bán nhỏ lẻ trên các ghe thuyền.
- Vị trí chiến lược của khu vực này đã thu hút nhiều cư dân đến sinh sống và phát triển các làng nghề thủ công và thương mại.
2. Thời kỳ thuộc địa Pháp (1859 - 1945)
- Sau khi Pháp xâm lược Sài Gòn vào năm 1859, khu vực Quận 4 bắt đầu được khai thác để phát triển hệ thống cảng và các công trình phục vụ giao thương. Các con đường và khu phố được quy hoạch dọc theo các bến cảng như bến Nhà Rồng, bến Hàm Tử.
- Quận 4 được phát triển như một khu vực tập trung các hoạt động thương mại và cảng biển, trở thành nơi giao thương sầm uất. Khu vực này cũng là nơi định cư của nhiều lao động làm việc trong ngành cảng và vận tải.
3. Giai đoạn Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975)
- Dưới thời Việt Nam Cộng hòa, Quận 4 tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong hệ thống cảng biển và thương mại của Sài Gòn. Khu vực này tập trung nhiều kho bãi, bến cảng, và các cơ sở chế biến hàng hóa xuất nhập khẩu.
- Tuy nhiên, trong giai đoạn này, Quận 4 cũng nổi tiếng là khu vực phức tạp về an ninh với nhiều băng nhóm tội phạm, tạo ra hình ảnh không mấy tích cực về khu vực.
4. Sau năm 1975
- Sau khi đất nước thống nhất, Quận 4 trải qua nhiều giai đoạn chỉnh trang và phát triển. Nhà nước đã tiến hành cải tạo các khu dân cư, phát triển hạ tầng và nâng cấp đời sống cho người dân.
- Với lợi thế về vị trí, nằm gần trung tâm thành phố và các tuyến giao thông đường thủy quan trọng, Quận 4 dần trở thành khu vực thu hút đầu tư và phát triển các dự án bất động sản, dịch vụ thương mại.
5. Hiện đại hóa và phát triển (từ thập niên 1990 đến nay)
- Trong những thập niên gần đây, Quận 4 đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Nhiều dự án nhà ở cao tầng, trung tâm thương mại, và công trình công cộng đã được triển khai. Các tuyến đường như Hoàng Diệu, Đoàn Văn Bơ, Nguyễn Tất Thành được nâng cấp, tạo diện mạo hiện đại và phát triển cho quận.
- Cơ cấu kinh tế của quận đã thay đổi với sự phát triển mạnh mẽ của dịch vụ, thương mại và du lịch, bên cạnh các hoạt động cảng biển truyền thống.
6. Vai trò hiện nay
- Quận 4 hiện nay là một trong những quận có tốc độ đô thị hóa nhanh của Thành phố Hồ Chí Minh. Với vị trí gần trung tâm, Quận 4 ngày càng thu hút dân cư và các doanh nghiệp đến đầu tư.
- Quận 4 cũng đang dần trở thành một khu vực văn hóa, giải trí và ẩm thực nổi bật với nhiều nhà hàng, quán cà phê, và điểm đến du lịch hấp dẫn.
Với lịch sử phong phú từ một khu vực cảng biển sầm uất đến một đô thị hiện đại, Quận 4 đang ngày càng phát triển và giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển chung của Thành phố Hồ Chí Minh.